Welkom op onze sinterklaas website

Sinterklaasliedjes

Zwarte Piet

Sinterklaas werkt niet alleen: hij gaat vergezeld van een knecht Zwarte Piet, die de zak met cadeautjes draagt en door de schoorstenen kan kruipen om de pakjes in de schoenen van de kinderen te stoppen. De herkomst van deze helper is omstreden, er bestaan dan ook verschillende ideeën over: hij was oorspronkelijk een demon die door de heilige gedwongen werd goede daden te verrichten, maar volgens sommigen gaat hij terug op een Moors knechtje en is zijn huidkleur daaraan te danken. In christelijk perspectief is Zwarte Piet gewoon de bedwongen duivel, plaatsvervanger van de overwonnen Wodan, of diens helper Nörwi, de zwarte vader des nachts, die ook een roe droeg (als vruchtbaarheidssymbool). Het vriendelijkste verhaal is wellicht dat Nicolaas op een slavenmarkt in Myra eens een Ethiopisch jongetje met de naam Piter (afgeleid van Petrus) aantrof. Sint kocht de jongen vrij en uit dankbaarheid bleef hij de Sint nabij.

De huidskleur van Zwarte Piet geeft soms aanleiding tot kritiek dat zijn rol racistische vooroordelen zou bevestigen, maar volgens anderen is hij een Italiaanse schoorsteenvegersknecht en is zijn gezicht alleen daardoor zwart van het roet. Dit idee wordt nog eens versterkt door het feit dat Zwarte Piet een roe heeft (een instrument van schoorsteenvegers), Italiaanse schoorsteenvegerskledij draagt en op daken klimt. In Vlaanderen is de alleszins politiek correcte term Pieterknecht.

Tot de Tweede Wereldoorlog had Sinterklaas slechts één helper. Na de bevrijding door de Canadezen hielpen deze soldaten met het organiseren van het eerste na-oorlogse sinterklaasfeest. Niet gehinderd door kennis over de traditie, bedachten zij, dat als één Zwarte Piet leuk is, een heleboel Zwarte Pieten nóg leuker zouden zijn. Sindsdien wordt Sinterklaas vergezeld door vele Pieten, tegenwoordig vaak met ieder een eigen taak. Terwijl Sinterklaas altijd statig en gedistingeerd is, gedragen de Pieten zich als acrobaten en grappenmakers die vaak kwajongensstreken uithalen.

De kleding van Zwarte Piet is een soort pagepakje uit de 16e-17e eeuw. Aan koninklijke hoven hadden de dienaren meestal zulke kledij aan. Waarschijnlijk heeft daarom volgens de traditie de knecht van Sinterklaas een soortgelijk uniform.

Pakjesavond

Een pakjes- of surpriseavond was voor de oorlog geen algemeen verschijnsel. De crisisjaren speelden daarin een grote rol. De toenemende welvaart na de oorlog bood echter meer ruimte voor een geefcultuur, een geschenkenfeest in het kader van het oer-Hollandse Sinterklaasfeest. Het 'stoeltje zetten’ op Sinterklaasavond was in veel gezinnen vlak na de Tweede Wereldoorlog gebruik. Dit ceremonieel was omgeven door een sfeer van geheimzinnigheid. Sinterklaas transformeerde echter gaandeweg van onzichtbare magische brenger van wonderbaarlijke gaven tot een opa-achtige kindervriend, die de kinderen met zijn zwarte pieten thuis met een zak vol cadeautjes bezocht. Ouders gaven hun kinderen in eerste instantie veel zelfgemaakte cadeaus en later gekochte cadeautjes. Ook grote bedrijven zoals de Hoogovens, Shell e.a., de Volksbonden zorgden ervoor dat de kinderen van hun werknemers en de leden met Sinterklaas niets tekort kwamen. In de grote steden ontdekten studenten, huisgenoten en vriendenclubs massaal het lootjes trekken. Het over en weer geven van kleine cadeaus kwam als alternatief voor het ‘van boven naar beneden’ geven van cadeaus zoals dat jaren het geval was bij de traditionele Sinterklaasvieringen. De intrede van internet heeft het zelfs mogelijk gemaakt om elektronisch lootjes te trekken, zonder dat de deelnemers daarbij fysiek aanwezig hoeven te zijn.

De schoen zetten met Sinterklaas

In Nederland zet men vanaf de 15e eeuw de schoen. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Toen Sinterklaas later een familiefeest werd, zetten kinderen hun schoen in de kamer bij de schoorsteen.

Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, sinterklaasavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas.

Uit de 16e eeuw bestaan beschrijvingen van het schoenzetten door kinderen in de huiskamer. Kunstschilder Jan Steen heeft in de 17e eeuw de sinterklaasochtend op twee schilderijen vastgelegd. Daarop is ook goed te zien wat de kinderen in hun schoen kregen. Vaak was dat koek, snoep en speelgoed. Opvallend is dat vooral jongens een roe of zakje zout in de schoen vonden. Ook nu wordt op verschillende plaatsen in Nederland tussen de officiële intocht van Sinterklaas en 5 december de schoen 's avonds bij de schoorsteen gezet en de volgende ochtend geleegd.

Oorsprong van Sinterklaas

Veel tradities in het huidige sinterklaasfeest gaan terug tot Nicolaas van Myra, de Lycische bisschop uit Myra, hoewel er ook oudere elementen zijn. Doorgaans heeft de Sint een lange witte baard. Het is echter niet bewezen dat hij daadwerkelijk ook zo'n lange baard heeft gehad. Voorts rijdt Sinterklaas op een schimmel over de daken van de huizen. In Wallonië hoort hij dit op een ezel te doen. Hij draagt daarbij zijn bisschopskledij: een rode tabberd, een mijter en een staf.

Oorspronkelijk werd Sint-Nicolaas alleen in het oosten van Europa geëerd. In de 13e eeuw werd besloten dat zijn naamdag ook in het westen een van de belangrijkste feestdagen was; in die tijd werd het sinterklaasfeest in Utrecht al gevierd door de schoen van vier arme kinderen te vullen met geldstukken, in andere steden werd ook iets voor de armen gedaan.

Na de Nederlandse Opstand probeerden calvinistische predikanten het sinterklaasfeest af te schaffen, omdat het te veel heidense elementen bevatte. Het feest was echter zo populair dat dit streven weinig succes heeft gehad, ook bij het protestantse volksdeel.

Verder zijn er parallellen te trekken met de heidense god Wodan, deze rijdt ook op een schimmel, de achtbenige Sleipnir, waarmee hij door de lucht vliegt.